Zmarli
| JERZY ANDRZEJEWSKI (1909-1983) |
Pisarz, autor mi.in. powieści "Ład serca", "Popiół i diament", "Ciemności kryją ziemię", "Apelacja" i "Miazga". Przed wojną publicysta katolicki. W latach 1927-1931 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1932 r. publikował w prasie jako krytyk teatralny. W czasie okupacji działał w podziemnym ruchu kulturalnym Warszawy. W latach 1952-1954 redaktor naczelny "Przeglądu Kulturalnego", 1955-1956 - w redakcji "Twórczości". Od 1936 r. w Związku Literatów Polskich; prezes oddziałów: krakowskiego (1945-1948), szczecińskiego (1949-1952), warszawskiego (1956-1957). W latach 1950-1957 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W okresie 1952-1957 poseł. Współautor "Listu 34" z marca 1964 przeciw zaostrzeniu cenzury i polityce kulturalnej władz. Po marcu '68 objęty zakazem druku. Po inwazji na Czechosłowację pisze list do prezesa Związku Pisarzy Czech, wyrażający "oburzenie, ból i wstyd" w związku z udziałem w niej polskich żołnierzy. Od 1977 r. redaktor niezależnego pisma "Zapis". | |
| LUDWIK COHN (1902-1981) |
Od 1917 r. w Związku Polskiej Młodzieży Socjalistycznej. Uczestnik wojny polsko-radzieckiej (1920) i kampanii wrześniowej. W latach 1920-1924 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1921 r. do 1925 r. był sekretarzem Komitetu Wykonawczego Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. Od 1925 r. był w egzekutywie, a od 1929 r. w Zarządzie Międzynarodówki Młodzieży Socjalistycznej. Od 1926 r. pełnił funkcję sekretarza, a w latach 1932-1936 przewodniczącego Komitetu Centralnego Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. W okresie 1934-1937 był w Radzie Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej. Od 1925 r. do 1927 r. był zatrudniony w Związku Obrony Kresów Zachodnich, a od 1927 r. do 1929 r. w Departamencie Opieki Społecznej Ministerstwa Pracy. W latach 1931-1939 i od 1956 r. pracował jako adwokat. Jako działacz PPS-WRN skazany w procesie Kazimierza Pużaka (1947), wychodzi na mocy amnestii w 1949. Od 1949 r. pracował dorywczo w kancelarii adwokackiej. Od 1951 r. zatrudniony jako inspektor organizacyjny, a potem radca prawny. Od 1964 r. był radcą prawnym w wydawnictwach m.in. "Czytelnik" i "Nasza Księgarnia". Członek Klubu Krzywego Koła. | |
| JERZY FICOWSKI (1924-2006) |
Pseudonimy: Marcin Komięga i M.K. Poeta, prozaik, eseista, badacz folkloru i tłumacz poezji cygańskiej, żydowskiej, rumuńskiej i hiszpańskiej, badacz biografii i twórczości Brunona Schulza. Żołnierz Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego. W latach 1946-1950 studiował filozofię i socjologię na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1948 r. w Związku Literatów Polskich. Od 1970 r. członek polskiego Pen Clubu, a od 1972 r. jego zarządu. W latach 1974-1988 w Zarządzie Sekcji Literackiej ZAiKS. Od 1977 r. w redakcji niezależnego pisma "Zapis". Od 1989 r. w Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich. | |
| STEFAN KACZOROWSKI (1899-1988) |
Ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Warszawskim. Adwokat. Od 1919 r. w Stowarzyszeniu Katolickiej Młodzieży Akademickiej, potem członek zarządu i prezes. W 1926 r. współorganizator Chrześcijańskiego Związku Młodzieży Pracującej "Odrodzenie". Redaktor pism: "Pracownik Polski", "Pro Christo - Wiara i Czyn" (1930-1933 - redaktor naczelny). W latach 1931-1934 sekretarz generalny Chrześcijańskiej Demokracji, od 1937 r. członek Zarządu Głównego Stronnictwa Pracy. Uczestnik kampanii wrześniowej. Podczas okupacji członek Związku Walki Zbrojnej. Od 1940 r. wiceprezes Komitetu Wykonawczego Zarządu Głównego SP, od 1941 r. prezes Zarządu Stołecznego tej partii oraz członek Rady Jedności Narodowej. Uczestnik powstania warszawskiego, następnie delegat okręgowy Delegatury Rządu RP na Kraj w województwie łódzkim. W 1945 r. prezes Zarządu Wojewódzkiego SP w Łodzi. W listopadzie 1945 r. opuścił Polskę. W 1947 r. członek Komitetu Zagranicznego SP w Londynie, a w latach 1947-1948 prezes stronnictwa na emigracji. W 1956 r. wiceprezes Rady Jedności Narodowej w USA. W 1957 r. wrócił do Polski. | |
| ks. ZBIGNIEW KAMIŃSKI (1900-1991) |
Uczestnik wojny polsko-radzieckiej (1920) i powstania warszawskiego. Kapelan Armii Krajowej. Przed 1939 r. prefekt Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Warszawie oraz współzałożyciel i działacz Akademickiej Organizacji Młodzieżowej "Juventus Christiana". Po wojnie wieloletni duszpasterz akademicki, represjonowany w latach pięćdziesiątych. Był rektorem kościoła św. Anny w Warszawie i kościoła św. Kazimierza Sióstr Sakramentek na warszawskim Nowym Mieście. Pracował także jako proboszcz parafii MB Częstochowskiej przy ul. Łazienkowskiej w Warszawie oraz proboszcz parafii w Drwalewie i Milanówku. | |
| JAN KIELANOWSKI (1910-1989) |
W latach 1928-1929 studiował matematykę na Uniwersytecie Lwowskim, od 1929 r. do 1933 r. zootechnikę w Akademii Rolniczej w Dublanach, a po wojnie w szkołach rolniczych w Ames (USA) i Londynie. W latach 1936-1939 pracownik naukowy zakładów doświadczalnych w Świsłoczy i Sarnach. Od 1940 r. do 1941 r. zootechnik w Oddziale Ziemskim, a następnie inspektor hodowli świń w Izbie Rolniczej we Lwowie. Do 1950 r. pracował w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. W latach 1950-1954 kierownik Zakładu Metodyki Badań Zootechnicznych Instytutu Zootechniki w Bydgoszczy, następnie dyrektor (1955-1974) i kierownik Zakładu Przemiany Energii Instytutu Fizjologii Żywienia Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Jabłonnie (1977-1981). Od 1955 r. profesor, od 1961 r. członek PAN. W latach 1963-1964 prezes Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego. Autor wielu badań i opracowań z zakresu hodowli drobiu i trzody chlewnej. Nie przyjął propozycji prezydenta RP na uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego, który widział w nim swego następcę. | |
| JACEK KUROŃ (1934-2004) |
Pseudonimy: Maciej Gajka, Elżbieta Grażyna Borucka, EGB, historyk. Dwukrotnie (1953 i 1964) usuwany z PZPR. Założyciel tzw. "walterowców" w Organizacji Harcerskiej ZMP, a następnie w reaktywowanym ZHP. Usunięty z pracy w Głównej Kwaterze Harcerskiej za krytyczne opinie o ustroju PRL. Współautor (wraz z Karolem Modzelewskim) "Listu Otwartego do członków PZPR", w którym opisywali konflikt między klasą robotniczą a centralną biurokracją oraz przedstawiali wizję ustrojową, której istotą byłyby rządy rad robotniczych. W następnych latach zweryfikował swoje przekonania, usiłując pogodzić wartości lewicowe z etycznym przesłaniem chrześcijaństwa. Zakładając KOR był już po dwóch procesach politycznych i sześciu latach więzienia (w sumie w więzieniach PRL spędził ponad 9 lat). W jego mieszkaniu działała "skrzynka kontaktowa" - spływały tam wszelkie dane o represjach. Doradca "Solidarności", jeden z najostrzej atakowanych przez komunistyczną propagandę - władze przez wiele tygodni nie chciały się zgodzić na jego udział przy Okrągłym Stole. Po 1989 r. poseł, minister pracy w rządach Tadeusza Mazowieckiego i Hanny Suchockiej. Autor autobiograficznych książek m.in. "Wiara i wina", "Gwiezdny czas" "Rzeczpospolita dla moich wnuków". W 1998 odznaczony Orderem Orła Białego. | |
| EDWARD LIPIŃSKI (1888-1986) |
Od 1902 r. w Narodowym Związku Robotników. W latach 1907-1918 w Polskiej Partii Socjalistycznej - Lewica. Od 1909 r. do 1912 r. studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Lipsku, a następnie na uniwersytecie w Zurychu (1912-1913). W latach 1918-1920 był kierownikiem Inspekcji Pracy Zarządu Miasta Warszawy. Od 1920 r. pracował w Głównym Urzędzie Statystycznym. W 1921 r. współzałożyciel Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Od 1923 r. wykładowca, a następnie profesor w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. W latach 1928-1939 dyrektor Instytutu Badania Koniunktur Gospodarczych i Cen. Od 1928 r. do 1978 r. redaktor naczelny czasopisma "Ekonomista". Prezes Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków Polskich (1934-1939). W czasie okupacji kierował tajną SGH w Warszawie, następnie w Częstochowie. W latach 1945-1947 dyrektor Instytutu Gospodarki Narodowej przy Prezydium Rady Ministrów. W okresie 1946-1948 prezes Banku Gospodarstwa Krajowego. Należał do Polskiej Partii Socjalistycznej (1946-1948), a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1948-1976). Prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego (1950-1958), w 1953r. organizator i pierwszy dziekan Wydziału Nauk Ekonomicznych UW. Od 1951 r. członek Polskiej Akademii Nauk. Członek Klubu Krzywego Koła. W latach 1957-1962 i w 1970 r. wiceprzewodniczący Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów. | |
| JAN JÓZEF LIPSKI (1926-1991) |
Pseudonimy: Chl, J.J.L., jjl. W latach 1942-1943 członek Szarych Szeregów, od 1943 r. żołnierz Armii Krajowej w pułku "Baszta", uczestnik powstania warszawskiego. W 1953 r. ukończył filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1956-1957 w redakcji "Po prostu", 1952-1959 - redaktor w Państwowym Instytucie Wydawniczym. W okresie 1960-1961 redaktor działu kulturalnego w piśmie "Gromada - Rolnik Polski". Od 1961 r. do 1982 r. był pracownikiem Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, w 1975 r. uzyskał habilitację (tytuł zatwierdzono w 1981 r.). Od 1960 r. w Związku Literatów Polskich, 1956-1962 - członek Klubu Krzywego Koła, 1957-1958 - prezes, następnie sekretarz zarządu i wiceprezes. W latach 1962-1981 i 1986-1988 przewodniczący loży wolnomularskiej "Kopernik". Inicjator "Listu 34" z marca 1964 przeciw zaostrzeniu cenzury i polityce kulturalnej władz oraz i wielu innych listów protestacyjnych. Od 1980 r. w NSZZ "Solidarność", w 1981 r. - członek Zarządu Regionu Mazowsze. Przewodniczący Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej (1987-1991). W latach 1989-1991 senator I kadencji. | |
| HALINA MIKOŁAJSKA (1925-1989) |
Wybitna aktorka. Podczas okupacji występowała w krakowskim teatrze podziemnym. Studiowała chemię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1947 r. ukończyła Państwową Szkołę Dramatyczną w Krakowie. W latach 1949-1950 występowała we wrocławskich teatrach dramatycznych, a od 1950 r. na scenach warszawskich: do 1954 r. w Teatrze Polskim, w okresie 1954-1962 - Dramatycznym i Narodowym, następnie w Teatrze Współczesnym. Od 1981 r. ponownie w Teatrze Polskim. Wykładała w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Za działalność opozycyjną w latach 1976-80 i po stanie wojennym objęta zakazem grania na scenach teatrów państwowych oraz w telewizji; występowała w salach kościelnych i muzealnych (monodramy, recytacje). | |
| ANTONI PAJDAK (1894-1988) |
Od 1910 r. członek Związku Walki Czynnej, od 1912 r. - Związku Strzeleckiego; od 1914 r. w Legionach Polskich, a od 1917 r. w Polskiej Organizacji Wojskowej. W latach 1919-1922 studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim i uzyskał tytuł doktorski. Od 1922 r. w Polskiej Partii Socjalistycznej. Od 1923 r. urzędnik w Starostwie Powiatowym w Radomsku, od 1926 r. wicestarosta w Koninie, potem w Słupcy. W latach 1928-1930 burmistrz Radomska. Od 1935 r. adwokat w Krakowie (obrońca w procesach działaczy socjalistycznych i komunistycznych), w latach 1956-1964 - w Warszawie. W maju 1939 r. wybrany na wiceprezydenta Krakowa. W czasie okupacji w Polskiej Partii Socjalistycznej (Wolność-Równość-Niepodległość). Od 1943 r. drugi zastępca delegata Rządu RP na Kraj, członek czteroosobowej Krajowej Rady Ministrów (1944-1945). Uczestnik powstania warszawskiego. W 1945 r. sądzony w moskiewskim Procesie Szesnastu, więziony w ZSRR, a następnie zesłany na Syberię. Po powrocie do kraju od 1956 r. do 1968 r. radca prawny w Instytucie Wydawniczym PAX. | |
| JÓZEF RYBICKI (1901-1986) |
Uczestnik wojny polsko-radzieckiej (1920). W latach 1922-1927 studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, był asystentem w Katedrze Filologii Klasycznej USB (1928-1931), w 1930 r. obronił doktorat. W latach 1931-1934 nauczyciel łaciny w Państwowym Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Wilnie. Od 1934 r. do 1937 r. p.o. dyrektora Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Adama Mickiewicza w Nowogródku. Dyrektor Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Bartosza Głowackiego w Tomaszowie Lubelskim (1938-1939). W 1939 r. działał w Służbie Zwycięstwu Polski, a w latach 1940-1943 w Tajnej Organizacji Wojskowej, od 1943 r. szef Kedywu Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. Uczestnik powstania warszawskiego. Kawaler Orderu Virtuti Militari. W 1945 r. w Delegaturze Sił Zbrojnych, następnie w Zrzeszeniu "Wolność i Niezawisłość". W 1947 skazany na 10 lat więzienia w procesie Zarządu WiN - wychodzi na wolność w 1954 r. W latach 1959-1971 redaktor działu słowników i encyklopedii filologicznych Księgarni św. Wojciecha w Poznaniu. Działacz ruchu antyalkoholowego, bibliofil. | |
| ANIELA STEINSBERGOWA (1896-1988) |
W okresie 1915-1920 studiowała prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Należała do Zrzeszenia Prawników Socjalistów. W latach 1930-1939 oraz 1954-1968 adwokat. W czasie wojny działała w Polskiej Partii Socjalistycznej (Wolność-Równość-Niepodległość), a także Radzie Pomocy Żydom "Żegota". Po wojnie w Polskiej Partii Socjalistycznej, w okresie 1948-1955 - w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W latach 1949-1954 pracowała w Biurze Prawnym Prezydium Rady Ministrów. Członek Klubu Krzywego Koła. Obrońca w wielu procesach politycznych i - po 1956 - rehabilitacyjnych. W 1968 pozbawiona prawa wykonywania zawodu. Sygnatariuszka wielu listów protestacyjnych. W jej mieszkaniu rodzi się pomysł "kampanii konstytucyjnej" (1975). Autorka wydanych przez Instytut Literacki w Paryżu wspomnień "Widziane z ławy obrończej". | |
| ADAM SZCZYPIORSKI (1895-1979) |
Historyk, demograf. Studiował m.in. na Politechnice Lwowskiej i Politechnice Warszawskiej. W 1915 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej i pracował w instytucjach związanych z Legionami. Uczestnik wojny polsko-radzieckiej (1920). W latach 1919-1928 członek Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS w Warszawie, 1921-1928 - członek Rady Naczelnej PPS. Reprezentował PPS w Radzie Miejskiej Warszawy. W okresie 1928-1929 poseł. Pracował jako nauczyciel w Gimnazjum im. Bolesława Prusa w Warszawie. Uczestnik obrony Warszawy (1939). W czasie okupacji należał do Polskiej Partii Socjalistycznej (Wolność-Równość-Niepodległość), prowadził tajne nauczanie, współdziałał w akcji ratowania Żydów. W czasie powstania warszawskiego wywieziony do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. Po wojnie przebywał w Szwecji, a następnie w Wielkiej Brytanii. Tworzył polskie szkoły dla wychodźców, współtworzył Polski Uniwersytet na Obczyźnie, wykładał w londyńskiej Szkole Nauk Politycznych. Pracował w zarządzie Skarbu Narodowego i był członkiem Rady Politycznej pod przewodnictwem gen. Władysława Andersa. W 1955 r. powrócił do Polski. W latach 1958-1966 pracował jako profesor w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN. | |
| WACŁAW ZAWADZKI (1899-1978) |
Wybitny erudyta, eseista-historyk, tłumacz i bibliofil. Uczestnik wojny polsko-radzieckiej (1920). Studiował na Uniwersytecie Warszawskim oraz za granicą (Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Holandia, Włochy). W czasie II wojny światowej uczestnik tajnego nauczania. Do 1948 r. działacz Polskiej Partii Socjalistycznej. Organizator i dyrektor Spółdzielni Wydawniczej "Wiedza" (1946-1948). Od 1949 r. poświęcił się pracy literackiej. W latach 1956-1966 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Inicjator, a następnie edytor i redaktor Biblioteki Pamiętników Polskich i Obcych w Państwowym Instytucie Wydawniczym. Należał do Związku Literatów Polskich i Pen Clubu. | |
| ks. JAN ZIEJA (1897-1991) |
W latach 1915-1919 studiował w Seminarium Duchownym w Sandomierzu, a następnie na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Warszawskiego. W czasie wojny polsko-radzieckiej (1920) służył jako kapelan wojskowy. W latach 1922-1923 studiował w Rzymie. Był pierwszym kapelanem tworzącego się Zakładu dla Ociemniałych w Laskach. Od 1924 r. pracował w różnych placówkach diecezji sandomierskiej, a od 1928 r. w diecezji pińskiej. W okresie 1934-1939 profesor Seminarium Duchownego w Pińsku. Organizator pracy społeczno-oświatowej na wsi, rzecznik otwarcia ekumenicznego i pokojowego współżycia różnych społeczności na Kresach. Propagował i realizował franciszkański wzór kapłana żyjącego w ubóstwie. Kapelan wojskowy w kampanii wrześniowej. W czasie wojny pracował w Laskach i Warszawie. Uczestniczył w akcji ratowania Żydów w ramach Rady Pomocy Żydom "Żegota". Od 1942 r. naczelny kapelan Szarych Szeregów, a następnie kapelan Komendy Głównej AK i Batalionów Chłopskich. Ranny podczas powstania warszawskiego. Kawaler Orderu Virtuti Militari. W latach 1945-1949 pracował jako duszpasterz w Słupsku i okolicy. Od 1949 r. w Warszawie. W 1956 r. wybrany na przewodniczącego Ogólnopolskiego Komitetu Pomocy Repatriantom. | |
| WOJCIECH ZIEMBIŃSKI (1925-2001) |
Podczas okupacji współpracował ze zbrojnym podziemiem ("Pobudka", "Walka"). Aresztowany w lipcu 1942 r., przebywał w obozie w Karlsruhe i na robotach przymusowych w Nadrenii. Żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, w 1947 r. wrócił do kraju. Studiował prawo na uniwersytetach w Toruniu i Warszawie. Redaktor techniczny, graficzny i dziennikarz w Spółdzielni Wydawniczej "Czytelnik", Wydawnictwie Prawniczym, redakcjach "Naszej Ojczyzny" i "Lekkoatletyki". Członek Klubu Krzywego Koła i Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie. W latach 1976-1977 w Komitecie Obrony Robotników, od 1977 r. w Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Redaktor podziemnego pisma "Opinia" (1977-1979), od 1979 r. lider Komitetu Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu. Od 1983 r. był przywódcą ugrupowania Kongresu Solidarności Narodu (od 1989 r. Stronnictwo Wierności Rzeczypospolitej - KSN). Członek Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku. Inicjator i przewodniczący Rady Fundacji "Poległym i Pomordowanym na Wschodzie", w 1989 r. współtwórca Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej, w 1991 r. Fundacji Katyńskiej, przewodniczący jej rady (1993-2000). W 1995 r. współzałożyciel Komitetu Polska-Czeczenia. |